Czym są “prepayment energy meters” i ich skandaliczne przymusowe instalacje?

Od kiedy Ofgem zapowiedział nowe zasady przymusowej instalacji liczników przedpłatowych, na wielu konsumentów padł blady strach. Ofgem zezwolił bowiem trzem największym firmom energetycznym na instalowanie tych liczników wbrew woli klientów. EFD, Octopus i Scottish Power mogą zmusić klienta, aby używał prepayment meter i zainstalować go w jego nieruchomości “na siłę”. Tym samym Ofgem wycofał się z zakazu przymusowych instalacji, który wydał zaledwie 2 lata wcześniej. 

Ceny energii elektrycznej w Wielkiej Brytanii (fot: Getty Images)

Przymusowa instalacja zazwyczaj odbywa się wtedy, gdy klient ma problem z płaceniem rachunków, bowiem licznik przedpłatowy sprawi, że nie będzie on mógł się zadłużać. Tym sposobem liczniki przedpłatowe są koszmarem dla wielu ubogich rodzin i pogarszają ich i tak trudną sytuację życiową. Szczególnie cierpią na tym dzieci, gdyż brak prądu lub gazu, oznacza zimno w domu i brak możliwości ugotowania posiłku. Decyzja Ofgemu wywołała duże kontrowersje.

Według Citizens Advice, w 2023 roku trzem milionom osób skończył się kredyt na liczniku przedpłatowy i zostały bez prądu lub gazu, a ponad 94 000 liczników zostało przymusowo zainstalowanych. Śledztwo przeprowadzone przez portal “i” wykazało, że prawie pół miliona nakazów sądowych zostało wykorzystanych przez firmy energetyczne do przymusowej instalacji liczników energii w najbiedniejszych gospodarstwach domowych w Wielkiej Brytanii, gdy ceny zaczęły rosnąć w latach 2021-2022. Portal ujawnił także, że agenci windykacyjni działający w imieniu największych krajowych firm gazowych i energetycznych otrzymali ponad 490 000 nakazów sądowych, aby zmusić ich do wejścia do nieruchomości od lipca 2021 roku.

Czym są przedpłatowe liczniki energii (prepayment energy meters lub pay-as-you-go)?

Liczniki przedpłatowe są również znane jako liczniki pay-as-you-go i są powszechnym sposobem płacenia rachunków za energię (prąd i gaz) w Wielkiej Brytanii i nie tylko. Różnica pomiędzy nimi a zwykłymi licznikami jest mniej więcej taka, jak między telefonem komórkowym pay as you go a telefonem na kontrakt. Zasada ich działania jest bardzo prosta.  Za energię płaci się „z góry”, doładowując swoje konto. Nie otrzymuje się rachunków do zapłaty. Ile zapłacimy, tyle prądu lub gazu będziemy mieli do dyspozycji. Zwykle, liczniki przedpłatowe są droższe w eksploatacji niż inne rodzaje liczników, a tańsze taryfy nie zawsze są dostępne.

Jakie są rodzaje liczników przedpłatowych?

Należą do nich liczniki z kluczem (key meters), liczniki z kartą inteligentną (smart-card meter) i liczniki na monety (coin-operated meters). Liczniki na klucz wykorzystują klucz elektroniczny, czasami nazywany tokenem, który zawiera informacje taryfowe klienta. Licznik kart inteligentnych za pośrednictwem owej karty wysyła informacje do dostawcy po doładowaniu. Liczniki na monety, które kiedyś były powszechne, są obecnie rzadkością. Jak sama nazwa wskazuje, są one „ładowane” za pomocą monet.

Licznik przedpłatowy jest gorszy?

Przede wszystkim zawsze trzeba pamiętać o doładowaniu swojego konta, bo jeśli tego nie zrobimy, to stracimy prąd lub gaz. Problematyczne jest również używanie karty lub klucza, który można zgubić i który trzeba doładować w sklepie. Limit na liczniku może się wyczerpać w czasie naszych wakacji lub weekendu i odetnie nam prąd co może spowodować różnego rodzaju problemy, jak choćby rozmrożona lodówka.

Liczniki przedpłatowe są również droższe niż liczniki standardowe, a wybór taryf jest mniejszy. Najlepsze oferty na rynku zwykle nie są dostępne dla klientów opłacających „zwykłe” rachunki. Taryfy z przedpłatą mają stałą opłatę i należy ją uiścić niezależnie od tego, czy w danym dniu korzysta się z energii, czy nie. Opłata ta pobierana jest z konta, a jeśli nie ma na nim środków, to jest potrącona przy następnym doładowaniu licznika.

Dodatkowo brak pieniędzy na doładowanie powoduje, że w domu nie ma prądu lub gazu lub obu mediów. Dotyka to najbardziej rodziny, które i tak borykają się z kryzysem i mają trudności finansowe.

Jakie są zalety liczników przedpłatowych?

Mogą być dobrym sposobem kontrolowania zużycia energii i zarządzania domowym budżetem. Podobnie, jak choćby telefon komórkowy „na kartę”, to prosty sposób, aby pilnować swoich wydatków. Jednak tą zaletę doceniają przede wszystkim właściciele wynajmowanych domów – zakładając prepayment meter, nie muszą się martwić, że najemca zadłuży nieruchomość u dostawcy gazu czy prądu.

Przymusowa zmiana zwykłego licznika na prepayment

Licznik prepayment zapobiega zadłużaniu się klientów u firm energetycznych. Posiadając taki licznik, nie da się wykorzystać energii i za nią nie zapłacić. Jeśli klient nie ma pieniędzy, nie doładuje licznika i nie ma prądu. Dodatkowo posiadacze tych liczników płacą drożej. Dlatego firmy energetyczne bardzo chętnie instalowały w przeszłości liczniki prepayment, aż do czasu kiedy Ofgem im tego zabronił. Jednak w 2024 roku, trzy największe firmy uzyskały z powrotem prawo do przymusowego instalowania liczników u klientów.

Kto jest chroniony przed przymusowym licznikiem?

Na skutek skarg, Ofgem wykluczył możliwość przymusowego instalowania liczników w domach osób po 75 roku życia, jeśli te mieszkają samotnie, oraz w domach gdzie są dzieci poniżej 2 roku życia. Także osoby z przewlekłymi chorobami, które korzystają na przykład ze sprzętu medycznego zasilanego prądem, nie mogą mieć zainstalowanego prepayment meter. Zgodnie z nowymi wytycznymi, wymuszone instalacje nigdy nie powinny mieć miejsca, gdy klienci używają zasilanego sprzętu medycznego, muszą przechowywać leki w lodówce lub mają pewne schorzenia, które oznaczają, że utrzymanie ciepła jest priorytetem.

Nowe przepisy w 2024

Nowe zasady oznaczają, że firmy energetyczne będą mogły przymusowo instalować liczniki płatnicze, ale tylko po zobowiązaniu się do przestrzegania surowych nowych zasad. Zasady te mają powstrzymać skandaliczne zachowania firm energetycznych, kiedy te wdzierały się do domów klientów instalując liczniki na siłę, bez próby rozwiązania problemu w inny sposób.

Zgodnie z nowymi zasadami firma musi spełnić szereg wymogów przed instalacją licznika:

• Instalacja powinna mieć miejsce tylko wtedy, gdy wypróbowano inne sposoby odzyskania długu i tylko wtedy, gdy jest to bezpieczne.
• Firmy będą musiały udowodnić, że próbowały skontaktować się z klientem przy co najmniej 10 okazjach i ukończyć “wizytę terenową” przed złożeniem wniosku o nakaz.
• Osoby pracujące przy instalacjach przymusowych muszą mieć kamerę lub rejestrator dźwięku, za zgodą klientów, aby wizyty domowe mogły być kontrolowane.

Oczekuje się również, że firmy będą proaktywnie pomagać ludziom w zarządzaniu długiem. Jeśli okaże się, że klienci przegapili dwie miesięczne płatności lub jedną kwartalną, ich dostawca energii jest zobowiązany do skontaktowania się z nimi, aby upewnić się, że nie mają trudności i zaoferować pomoc w zarządzaniu rachunkami, jeśli tak jest.

Czy można zamienić licznik przedpłatowy na licznik standardowy?

Wielu dostawców umożliwia klientom bezpłatne przejście z licznika przedpłatowego na licznik standardowy. Inni mogą pobierać opłaty za zmianę licznika, więc warto zorientować się, jak to będzie wyglądało w twoim przypadku.

Aby zrezygnować z przedpłaty, dostawcy zazwyczaj wymagają uregulowania wszelkich zaległych długów na koncie energetycznym. Sprawdzą również Twoją zdolność kredytową. Pamiętaj, że jeśli wynajmujesz mieszkanie, w którym mieszkasz, przed zmianą licznika będziesz potrzebować zgody właściciela.