Pan Cogito w Southbank Centre

Lepszy niż ktokolwiek inny. Ironiczny, ale nie banalny. Poeta o randze Nobla – to tylko niektóre z określeń polskiego poety, które padły podczas spotkania „Zbigniew Herbert – pomiędzy dwoma światami”.

Czym zachwycić Brytyjczyka? >>

Nie stać nas na porażki >>

Zbigniew Herbert (1924-1998) to jeden z najważniejszych poetów powojennej Europy. W Polsce jego dzieła cieszą się wielkim szacunkiem, a seria „Pan Cogito” widnieje w spisie lektur szkolnych. W Wielkiej Brytanii poeta ten jest wciąż stosunkowo mało znany. W dziesiątą rocznicę jego śmierci londyński festiwal Poetry International 2008 zorganizował wieczór poświęcony dyskusji na temat jego życia i twórczości. Podczas spotkania goście mieli okazję posłuchać poezji Herberta czytanej na żywo, zapoznać się z fragmentami filmów dokumentalnych poświęconych poecie oraz zadać pytania gościom. W środę do Purcell Room (Southbank Centre) przybyło kilkadziesiąt osób. Spotkanie podzielone zostało na dwie części. Podczas pierwszej zaproszeni goście recytowali wiersze Herberta, druga przewidziana została na dyskusję o jego życiu i pytania.

Kompletne bzdury

Wiersze Herberta czytali Al Alvarez, angielski poeta, pisarz i krytyk, Nick Laird, pochodzący z Irlandii Północnej młody powieściopisarz i poeta oraz Eva Hoffman, urodzona w Krakowie, ale mieszkająca w Londynie (wcześniej w Kanadzie i USA) pisarka i krytyczka literatury. Każdy z gości zaprezentował kilka wierszy Herberta. Najwięcej pochodziło z tomików o Panu Cogito („Pan Cogito, a myśl czysta”, „Pan Cogito o kuszeniu Spinozy”). – Gdy pierwszy raz zetknąłem się z Panem Cogito, pomyślałem, że to jakaś kompletna bzdura, poezja pisana bez znaków przestankowych, dziwną formą – opowiadał przed recytacją Nick Laird. – Kupiłem ten tomik za niecałe 3 funty i okazało się, że to naprawdę potężna poezja – dodał młody pisarz.

Wątek polityczny

Goście zgodnie podkreślali, że poezja Herberta była ściśle związana z wydarzeniami politycznymi w powojennej Polsce. – Pisał o rzeczach bardzo trudnych, niebezpiecznych czasach, ale pisał w sposób zabawny – mówił Al Alvarez, który poznał Zbigniewa Herberta w 1961 roku i do połowy lat 90. utrzymywał z nim kontakt. – To był niesamowity człowiek, niesłychanie wykształcony, ale równocześnie był po prostu kumplem – opowiadał Alvarez.
Goście podkreślali też rolę Herberta na arenie międzynarodowej.
– W czasach, kiedy poznałem Zbigniewa, angielska poezja i literatura przeżywały naprawdę czarny okres, nikt nie pisał o dramatycznych rzeczach, które działy się za żelazną kurtyną – mowił Alvarez. Wtórował mu Nick Larid: – Podobna sytuacja była w ówczesnej Czechosłowacji. W tym czasie w Ameryce można było powiedzieć wszystko, tylko że nie znaczyło to zupełnie nic. W Polsce nie można było powiedzieć niczego, ale znaczyło to wszystko.
Podczas dyskusji widzowie pytali o ostatni okres życia poety, kiedy Polska odzyskała niepodległość. Eva Hoffman tłumaczyła związki Herberta na przykład z Adamem Michnikiem, którzy w ostatnich latach mieli inne zdanie na temat strategii dla Polski.
– Herbert był zwolennikiem kompletnego odcięcia się od ludzi tworzących historię przed 89’ rokiem. Michnik, który zresztą wielokrotnie powtarzał, że to poezja Herberta pozwoliła mu przetrwać lata internowania, uważał, że należy prowadzić z tymi ludźmi dialog – wyjaśniała Ewa Hoffman.

Seria komplementów

Odpowiadając na niemal każde pytanie z sali goście powtarzali wiele razy, jak istotny jest wkład Herberta w najnowszą poezję. Al Alvarez powiedział, że jego zdaniem Herbert jest najważniejszym poetą XX wieku i zdecydowanie powinien otrzymać nagrodę Nobla. Z kolei dla Nicka Lairda najważniejszy był wpływ poezji autora Pana Cogito na twórczość jego oraz innych młodych autorów.
– To poezja równowagi, poezja o rzeczach najważniejszych dla każdego z nas, opowiedziana w mistrzowski sposób – dodała Eva Hoffman.

Błażej Zimnak