Czwarty rozbiór Polski

 

 

We wrześniu obchodzimy dwie ważne rocznice – napaści III Rzeszy na Polskę oraz zbrojnej agresji dokonanej na nasz kraj przez ZSRR, którą to – ze względu na sposób realizacji – określa się jako „wbicie noża w plecy”. Oprócz strat, które poniosła nasza osaczona przez dwóch wrogów armia, skutkiem paktu Ribbentrop – Mołotow były zbrodnie wojenne na ludności cywilnej, wywózki do gułagów, rabunek mienia państwowego i prywatnego.

 

Armia Czerwona, po opanowaniu terenów na wschód od linii Sanu i Bugu, przystąpiła do wprowadzania sowieckiego porządku. Polegało to na mordowaniu jeńców wojennych i masakrowaniu ludności cywilnej. W pierwszych dniach sowieckiej agresji rozstrzelano około 2,5 tysiąca polskich żołnierzy i policjantów oraz około tysiąca osób cywilnych. Najbardziej bestialskich zbrodni dokonano w Rohatynie, Grodnie, Nowogródku, Sarnach i Tarnopolu, a także w Wołkowysku, Oszmianie, Świsłoczy, Mołodecznie i Kosowie Poleskim. Do dziś żyją osoby, które pamiętają, jak w Grodnie polskich jeńców przywiązywano do czołgów i ciągnięto po bruku. Do częstych przypadków należało również rozstrzeliwanie poddających się Polaków, co było zemstą za opór stawiany w Grodnie.

Dowództwo Armii Czerwonej nie przestrzegało umów dotyczących złożenia broni, o czym przekonał się 22 września 1939 r. dowódca obrony Lwowa, generał Władysław Langner. Podpisał on z dowództwem radzieckim kapitulację pod warunkiem, że polskim jednostkom zostanie zapewniona możliwość bezpiecznego przemieszczenia się w kierunku granicy z Rumunią po wcześniejszym złożeniu broni. Umowy tej nie dotrzymano – wszystkich wywieziono do łagrów w głąb Rosji. Nie inaczej postąpiono z obrońcami Brześcia i zgrupowaniem KOP rozbitym w bitwie pod Wólką Wytycką. Z kolei żołnierzy 135. pułku KOP rozstrzelano na miejscu. Bezbronnych kadetów ze Szkoły Oficerów Policji w Mostach Wielkich zgromadzono na placu apelowym i otworzono ogień z ciężkich karabinów maszynowych. Tym, którym udało się przeżyć, dobijano z broni krótkiej.

 

Za oddziałami Armii Czerwonej szły – cieszące się ponurą sławą – oddziały specjalne NKWD. Ich zadaniem była likwidacja lokalnych elit – urzędników państwowych, inteligencji, ziemian, właścicieli fabryk, kamienic, kupców itp. Siepacze z NKWD byli do tego zadania znakomicie przygotowani, dysponowali bowiem listami proskrypcyjnymi, które sporządziła wcześniej lokalna agentura komunistyczna. Według źródeł historycznych, Armia Czerwona wzięła do niewoli 250 tysięcy żołnierzy, w tym około 18 tysięcy oficerów. 7 tysięcy żołnierzy poległo lub zginęło po wzięciu do niewoli. W walkach zginęło około 3 tysiące żołnierzy, ok. 10 tysięcy było rannych.

Osobny rozdział stanowią represje wobec ludności cywilnej zamieszkałej wschodnie tereny Polski oraz rabunek polskiego majątku narodowego i mienia prywatnego. W głąb ZSRR wywożono całe fabryki, maszyny i instalacje fabryczne, lokomotywy, wagony, samochody oraz inwentarz żywy i martwy. Obiektami grabieży stały się polskie muzea, biblioteki oraz archiwa i prywatne zbiory dzieł sztuki.

Według oceny historyków, w latach 1939-1945 przymusowo wywieziono w głąb ZSRR od 550 tysięcy do 1,5 miliona obywateli polskich, a około 150 tysięcy straciło życie.