Rozwód – wolno czy nie wolno…

Para chcąca się pobrać zawsze patrzy optymistycznie na swoją przyszłość. W dalekiej przyszłości widzi siebie jako staruszków trzymajacych się za ręce, tulących swoich wnuków i prawnuków… Lecz niestety w wielu przypadkach taka sielanka nie ma odbicia w rzeczywistości. Niejednokrotnie po kilku, kilkunastu latach wspólnego życia para decyduje się rozstać.

W starożytnem Egipcie małżeństwo kończyło się wraz ze śmiercią jednego z małżonków lub na drodze rozwododowej. Przy czym akt ten był kwestią zupełnie prywatną, absolutnie niepaństwową czy religijną.

Przyczyną rozwodu mogła być zdrada żony, bezpłodność lub istotna wada jednego z małżonków lub po prostu wygaśnięcie uczucia i chęć zawarcia związku z inna osobą. Mąż w takiej sytuacji wystawiał żonie świadectwo stwierdzające, że rezygnuje z praw do niej i daje jej swobodę kolejnego ożenku.

Roszczenia materialne kobiet po rozwodzie niekiedy rujnowały sytuację materialną mężczyzny, a sytuacja kobiet w wielu przypadkach pozostawała bardzo krzystna. W starożytnej Grecji małżeństwo chroniło własność rodziny, dlatego też zezwalano na małżeństwa bliskich krewnych.

Był to układ ekonomiczny, nie emocjonalny, czy seksualny. Związek zawierany był często bez zgody kobiety jak również wbrew upodobaniom mężczyzny – zawarty tylko dla zachowania majątku rodowego.

Cudzołóstwo było karane – gdy mąż schwytał cudzołożnika na gorącym uczynku – mógł go zabić, cudzołożna żona ponosiła karę w postaci rozwodu, zakazu wstępowania do świątyni i zakazu noszenia kosztowności. W kulturze arabskiej wg Koranu mężczyźnie wolno rozwieźć się dwa razy z ta samą kobietą.

Gdy chce ją poślubić po raz trzeci w międzyczasie musi ona być zamężna i rozwiedziona z innym mężczyzną. Dawniej karą dla kobiety za cudzołóstwo była śmierć. W kulturze judajskiej rozpadu małżeństwa nie uważano za tragedię, lecz niekiedy za konieczność, choć legalizacja rozwodu następowała jedynie w ważnych przypadkach.

Ponieważ judaizm postrzega cel małżeństwa w wydaniu potomstwa, zezwala się na rozwód w przypadku niepłodności jednego z małżonków. Podobnie jeśli żona stale odmawia pożycia, a nie wynika to z choroby, mąż może żądać rozwodu bez konieczności wypłacania alimentów.

W przypadku niewierności żony sąd był zobligowany do orzeczenia rozwodu bez względu na to, czy mąż sobie tego życzył. Rozwód w zasadzie był i jest przywilejem męża i to on zezwala na rozwód dając kobiecie list rozwodowy. Jeżeli nie chce dać kobiecie rozwodu (gdy powodem jest właśnie kobieta i to ona żąda rozwodu) – nikt, nawet sąd nie może go do tego zmusić.

Jeżeli natomiast mąż życzy sobie rozwodu, a żona nie – ten spór rozstrzyga żydowski sąd. W kulturze chrześcijańskiej małżeństwo to wspólnota, której celem jest posiadanie potomstwa.

Jeżeli ten cel nie został osiągnięty, istnieje możliwość uzyskania rozwodu. Należy pamiętać, że kultura chrześcijańska uznaje ważność małżestwa aż do śmierci jednego ze współmałżonków. W tradycyjnym społeczeństwie chińskim istniały trzy możliwości rozwiązywania małżeństw.

Pierwsza, zakładała brak winy i zgodna była z kodeksem z czasów dynastii Tang – małżeństwo mogło być rozwiązane z uwagi na niedopasowanie osobiste po sporządzeniu przez męża odpowiedniej noty rozwodowej.

Druga z możliwości, sankcjonowana przez państwo, to anulowanie małżeństwa, gdy małżonek (albo małżonka) popełnił poważne przestępstwo (różnie definiowane, zwykle szerzej w odniesieniu do małżonki) przeciwko jej (jego) lub innego klanu.

Trzecia możliwość to jednostronna deklaracja rozwodu przez męża – musiała ona jednak być oparta na jedej z następujących przyczyn: żonie brakuje należnej nabożności synowskiej wobec teściów (tak więc teściowie mogli rozbić małżeństwo nawet wbrew woli małżonków), żona nie urodziła syna, żona jest nieprzyzwoita lub nieobyczajna albo cudzołożna, żona jest zazdrosna (nie zgadza się, by mąż pojął za żonę kolejną kobietę lub przyjął konkubinę), żona ma potworną chorobę (tzn. trąd), żona ma skłonności do roznoszenia plotek, żona dopuściła się kradzieży.

Rozwód jednak nie był dopuszczalny nawet, gdy wystąpiła któraś z powyższych siedmiu przyczyn jeśli: żona nie ma rodziny, do której mogłaby wrócić (np. jej rodzice zmarli); przestrzegała żałoby po teściu (lub teściowej) przez pełne trzy lata; jej mąż był biedny, gdy zawierała związek, a obecnie jest bogaty.

Urszula Kaźmierska, PCZS, Londyn