Polacy zdobyli Barbican

 

– W tym tygodniu w Barbicanie zapowiada się chyba ciekawy weekend. Takich tłumów dawno już nie widziałem – twierdzi kelner jednej z restauracji niedaleko centrum szybko rozliczając nasz wieczorny, przed teatralny posiłek. Ma rację. Pędzimy na polską część festiwalu teatralnego Bite w Barbican Centre. Brytyjskiej publiczności pokaże się tu TR Warszawa ze świetnie przyjętym w Edynburgu w 2008 roku przedstawieniem „4.48 Psychosis” na podstawie poematu Sarah Kane. Reżyseruje Grzegorz Jarzyna, w głównej roli Magdalena Cielecka. „Psychosis” to dzieło trudne, hermetyczne. Ostatnie studium przedsamobójczej męki kobiety: angielskiej dramatopisarki Sarah Kane, która przez całe życie cierpiała na psychozę maniakalno-depresyjną i tuż po napisaniu „Psychosis 4.48” odebrała sobie życie. Miała tylko 28 lat. Tytułowa godzina 4.48, to czas, kiedy Kane budziła się o świcie w kolejnym ataku choroby psychicznej. Ten czas – na pograniczu nocy i dnia, nazywany jest „godziną samobójców”…

Na lekko tylko oświetlonej scenie Barbicanu pojawia się Cielecka. Jest bardzo szczupła, ściągnięta twarz pokazuje, jak bardzo jest nieszczęśliwa. – Zobacz mnie! Kochaj mnie! – krzyczy po chwili do swojej kochanki. Nad sceną pojawia się angielskie tłumaczenie. Sztuka grana jest po polsku, co – jak podejrzewam – zwiększa jeszcze napięcie publiczności. Przez całe 80 minut przedstawienia na sali jest cisza prawie absolutna. Oprócz kilku momentów, kiedy słowa artystki budzą śmiech – oczekiwany, bo często w cierpieniu jest przecież też element komiczny. Na przykład, kiedy mówi, że spędziła w poczekalni u lekarza pół godziny, żeby dowiedzieć się, że zostało jej już tylko 8 minut życia…

 

Na wielkie brawa zasługuje nie tylko polska aktorka, która brawurowo odgrywa wszystkie stadia cierpienia Kane, ale i genialna, klaustrofobiczna scenografia – z przemieszczającą się ścianą z plastikowym środkiem, przerażającą linią klozetów i tablicą, na której kolejne dawki leków na depresję zlewają się w jedną całość rodem z Matrixa. To jednocześnie mieszkanie pisarki, ale i szpital psychiatryczny. Świetna jest też psychodeliczna muzyka i gra świateł, dzięki której widzimy Cielecką raz bardzo realną, a innym razem, już po śmierci – uduchowioną i jakby z innego świata. Klimatu dodają też postacie z wyobrażeń pogrążonej w depresji pisarki – naga staruszka, dziecko, lekarz i kochanka. – Cielecka potrafi zarówno wpaść we wściekłość, wrzeszczeć i wyzywać lekarzy, którzy są dla niej wcieleniem diabła, jak i osunąć się na podłogę w bólu, odrętwiała wyznać, że jest współwinna zła na świecie lub radośnie oznajmić, że samookaleczenie jest rewelacyjne. To brawurowa gra, ale z dyscypliną, kierunkiem, przerażająca, ale i prawdziwa – pisał po przedstawieniu „The Times”, którego recenzent, Benedict Nightingale przyznał sztuce Jarzyny najwyższą, pięciogwiazdkową notę. Sam reżyser przyznał po przedstawieniu, że „Psychosis 4.48” ewoluowało, zmieniało się razem z upływem lat. Od polskiej premiery sztuki minęło już przecież osiem lat. Jarzyna tłumaczył się też, dlaczego zdecydował, że artyści nie wychodzą ukłonić się pod koniec przedstawienia. – Czy jeśli bohaterka umarła, warto, żeby kilka minut później kłaniała się publiczności? – mówił sarkastycznie. Dlatego kiedy Cielecka znika ze sceny, towarzyszy jej cisza. Za to Jarzyna dostaje na koniec mocne brawa.

 

Koncert poprzedziła mocno wyczekiwana światowa premiera „Maski” w reżyserii należących do grona najwybitniejszych twórców animacji braci Quay. Ich najnowsze dzieło to animacja oparta na kanwie opowiadania fantastycznego Stanisława Lema. Muzykę do tej etiudy filmowej napisał Krzysztof Penderecki, a głosu do narracji użyczyła Magdalena Cielecka. „Maska” to skomplikowana historia automatona, który pod postacią księżniczki Duenny uwodzi, a później zabija pewnego księcia. Dialogi są nieco zawiłe, bardzo „lemowskie” i mówią o „wyścigu płci” i „zaprogramowaniu na zabijanie”.

„Polski” weekend w Barbicanie zakończył się sukcesem. Jeszcze w metrze słyszę zachwyty nad grą Stańki, sukienką Justyny. Apetyt na kulturę po polsku najwyraźniej na Wyspach rośnie.